Bàn thờ tổ tiên, bàn thờ Phật hay bàn thờ Thần Tài, Thổ Địa đã trở nên quen thuộc trong đời sống tâm linh người Việt. Tuy nhiên, ở một số vùng miền như miền Trung và miền Tây, vẫn tồn tại một loại bàn thờ đặc biệt được đặt ngoài trời, gọi là bàn thờ Thiên, bàn thờ lộ thiên hay cây hương. Vậy bàn thờ Thiên là gì, thờ ai và mang ý nghĩa tâm linh như thế nào? Hãy cùng Tropical Village khám phá nét văn hóa độc đáo này.
Bàn thờ ngoài trời
Bàn Thờ Thiên Là Gì?
Bàn thờ Thiên, hay còn gọi là bàn thờ lộ thiên, cây hương, là loại bàn thờ được đặt ngoài trời để cúng lễ đất trời. Sự tồn tại của bàn thờ Thiên đã có từ rất lâu đời, gắn liền với tín ngưỡng thờ Trời – một trong những vị thần tối cao, quyền năng nhất, ảnh hưởng sâu rộng đến cuộc sống con người. Nguồn gốc của tín ngưỡng này bắt nguồn từ truyền thuyết xa xưa về thời kỳ hỗn mang, khi trời đất chưa phân chia. Thần Trụ Trời đã đào đất vá trời, tạo nên hai không gian riêng biệt, trời như cái chén úp, đất như hình mâm vuông, che chở và nuôi dưỡng muôn loài.
Bàn Thờ Thiên Thờ Ai?
Bàn thờ Thiên thường được đặt trên một cột đá ngoài trời, khác với bàn thờ tổ tiên hay bàn thờ Phật đặt trong nhà. Đây là một tục lệ thờ cúng tốt đẹp được lưu truyền từ xa xưa đến nay. Mặc dù có nhiều quan điểm khác nhau về văn hóa cúng lễ này, nhưng nhìn chung, bàn thờ Thiên có hai mục đích chính:
- Thờ Trời Đất: Trời tạo mưa gió, đất nuôi dưỡng muôn loài. Tín ngưỡng “cha trời, mẹ đất” nhắc nhở con cháu nhớ về nguồn cội, biết ơn trời đất. Bàn thờ Thiên như sợi dây kết nối giữa trời và đất, giữa người âm và người dương, để con cháu cầu nguyện mưa thuận gió hòa, cuộc sống bình an, khỏe mạnh.
Ý Nghĩa Của Bàn Thờ Thiên
Bàn thờ Thiên thể hiện lòng thành kính với trời đất, cầu mong sự thông thiên, thuận lợi, hanh thông. Bàn thờ Thiên thường được làm bằng đá bền chắc, trụ vững giữa đất trời, bất kể nắng mưa.
Thờ Trời
Từ “Thiên” trong tiếng Hán có nghĩa là trời. Từ xa xưa, Trời luôn được xem là đấng tối cao trong tam giới, có vị trí quan trọng trong tín ngưỡng thờ cúng của người xưa. Trời được đặt ở vị trí cao nhất, thậm chí trên cả Phật, trong thứ tự thờ cúng: Trời – Phật – Thánh – Thần. Tín ngưỡng thờ Trời là một niềm tin nguyên sơ của con người trước thiên nhiên. Con người tin rằng mọi biến đổi của tự nhiên đều gắn liền với một vị thần linh nào đó, ảnh hưởng đến cuộc sống của họ. Vì vậy, việc lập bàn thờ Thiên được xem là rất quan trọng, giúp con người gần gũi với trời đất, cầu mong sự che chở, bình an.
Thờ Tiền Chủ
Ở một số nơi, bàn thờ Thiên còn được dùng để thờ Tiền Chủ, tức là chủ nhân trước của ngôi nhà. Người ta tin rằng mọi việc trong nhà đều được Tiền Chủ quan sát. Việc lập bàn thờ Thiên là để tỏ lòng thành kính với Tiền Chủ, cầu mong không bị quấy nhiễu, mang lại sự bình an cho gia đình. Bàn thờ Tiền Chủ thường được cúng vào ngày rằm, mùng một, lễ Tết hoặc các ngày quan trọng khác.
Kích Thước Bàn Thờ Thiên
Việc lựa chọn kích thước bàn thờ Thiên cần tuân theo phong thủy. Kích thước mặt bàn thờ Thiên chuẩn phong thủy thường là 69x69cm, 69x81cm, 81x81cm. Đây là những kích thước vừa hợp lý để bày trí đồ thờ cúng, vừa mang ý nghĩa phong thủy tốt đẹp. Đối với bàn thờ Thiên không mái che, mặt bàn thờ nên có hình vuông hoặc hình chữ nhật để tiện bày biện đồ cúng. Đối với bàn thờ Thiên có mái che hoặc cách điệu mặt lục giác, kích thước có thể đa dạng hơn.
Chiều Cao Bàn Thờ Thiên
Chiều cao bàn thờ Thiên cần hài hòa với tổng thể kiến trúc, tạo nên sự cân đối, vừa đẹp mắt, vừa hợp phong thủy. Phần đế bàn thờ Thiên thường cao khoảng 17-20cm, phần trụ chính cao khoảng 70-80cm. Tổng chiều cao bàn thờ Thiên thường vào khoảng 110cm, thuận tiện cho việc cúng lễ và lau dọn. Tuy nhiên, tùy theo phong thủy và sở thích của gia chủ, chiều cao này có thể thay đổi trong khoảng 10-20cm.
Cách Lập Bàn Thờ Thiên
Lập bàn thờ Thiên là việc hệ trọng, liên quan đến tuổi và phong thủy của gia chủ. Cần tìm hiểu kỹ các thủ tục, tránh phạm phải những điều kiêng kỵ, ảnh hưởng đến gia đạo.
Vị Trí Đặt Bàn Thờ Thiên
Bàn thờ Thiên nên đặt ở ngoài trời, vị trí lý tưởng nhất là mép sân vườn, nơi có không gian thoáng đãng. Vị trí này giúp bàn thờ Thiên có tầm nhìn rộng, tốt cho phong thủy, đồng thời thuận tiện cho việc cúng lễ và vệ sinh. Nếu nhà có hiên dài từ cổng vào sân cũng có thể đặt bàn thờ Thiên, tuy không gian không rộng bằng mép sân nhưng vẫn đảm bảo sự thông thoáng. Tuyệt đối không đặt bàn thờ Thiên ở gần nhà vệ sinh, phòng ngủ, trên miệng giếng đã lấp… vì đây là những vị trí ô uế, phạm úy với trời đất.
Hướng Đặt Bàn Thờ Thiên
Khác với các loại bàn thờ khác, bàn thờ Thiên không quá chú trọng về hướng đặt. Bốn phương tám hướng đều là trời, chỉ cần chọn vị trí thoáng đãng, sạch sẽ là được, không nhất thiết phải xem hướng theo tuổi gia chủ.
Cách Trang Trí Bàn Thờ Thiên
Bàn thờ Thiên không cần quá cầu kỳ, thường chỉ gồm một bát hương, một đĩa trái cây, một lọ hoa, một đèn thờ ánh sáng dịu. Nên chọn bàn thờ Thiên bằng đá, màu sắc trang nhã, gần gũi với thiên nhiên. Vì đặt ngoài trời nên bàn thờ Thiên dễ bị bám bụi, cần thường xuyên lau chùi, dọn dẹp sạch sẽ, đặc biệt là sau khi trời mưa.
Bàn Thờ Thiên Và Ý Nghĩa Tâm Linh
Bàn thờ Thiên mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc, là cầu nối giữa người âm và người dương, giữa trời và đất. Bàn thờ Thiên là biểu tượng của sự cầu nguyện mưa thuận gió hòa, cuộc sống bình an, thịnh vượng. Việc đặt bàn thờ Thiên ngoài trời thể hiện tín ngưỡng thờ Trời, cầu mong sự thông thiên, thuận lợi. Nếu đặt trong nhà, cây hương sẽ bị vướng mái nhà, không thể thông thiên, được xem là điều không tốt trong quan niệm xưa.
Cách Cúng Bàn Thờ Thiên
Theo quan niệm dân gian, nên cúng bàn thờ Thiên vào lúc giao thời, khi trời chập choạng tối, tốt nhất là giờ Mão (5-7h sáng) và giờ Dậu (5-7h chiều). Vào những ngày giỗ chạp, lễ Tết, rằm, mùng một, ngoài việc cúng gia tiên, gia chủ cũng nên cúng bàn thờ Thiên. Lễ vật cúng bàn thờ Thiên thường là bánh, trái cây, hoa, hương, trà, rượu… Khi lạy bàn thờ Thiên, gia chủ nên lạy 5 lạy theo truyền thống.
Trên đây là những thông tin về bàn thờ Thiên mà Tropical Village muốn chia sẻ. Hy vọng bài viết đã giúp bạn hiểu rõ hơn về nét văn hóa tâm linh độc đáo này. Nếu bạn có thêm thông tin thú vị về bàn thờ Thiên, hãy chia sẻ với chúng tôi nhé!
